Monko le kutlo

Monko le kutlo

Mohlomong ntho ea khale ka ho fetisisa ea kutlo, monko o na le tšusumetso e makatsang tsebong, maikutlong esita le linthong tse ling.

Monko o monate, oa linate oa li-cookie tse besitsoeng; motsu o matla oa bleach; monko o hloekileng, o motala oa lipalesa tsa pele tsa lilac tsa selemo - monko ona o ka utloahala o le bonolo, empa monko ha o felle feela ka nko.

Monko ke kutloisiso ea khale. Lintho tsohle tse phelang, ho kenyeletsoa le libaktheria tse nang le unicellular, li ka utloa monko oa lik'hemik'hale tikolohong ea tsona. Ha e le hantle monko ke limolek'hule, 'me monko ke mofuta oa lesapo la mokokotlo oa kutlo ea lik'hemik'hale.

Leha e atile ebile e na le metso e tebileng, bohlokoa ba olfaction bo bonolo ho e hlokomoloha. Ho ea ka setsebi sa kelello Johan Lundstrom, PhD, setho sa lefapha la Monell Chemical Sense Center e Philadelphia, ho na le mabaka a mabeli a maholo. Ea pele ke khaello ea mantsoe. Re ka etsa litlhaloso tse ngata tsa lintho ka ho hlahisa mebala ea tsona, libopeho, boholo le litsoako tsa tsona. Medumo e tla ka modumo, modumo le modumo. Ho ntse ho le thata ho hlalosa monko o monate ntle le ho o bapisa le monko o mong o tloaelehileng. O re: "Ha re na puo e monate ea ho fofonela."

Taba ea bobeli, re ka beha boko molato. Bakeng sa likutlo tse ling tsohle, li-memos tsa kutlo li fetisetsoa ka kotloloho ho thalamus, "maemo a maholo a boko," o re, mme ho tloha moo ho ea ho li-cortices tsa mantlha tsa kutlo. Empa phepelo ea olfactory e feta libakeng tse ling tsa boko, ho kenyelletsa le litsi tsa mohopolo le maikutlo, pele e fihla thalamus. O re: "Ho neuroscience, re bua hanyane feela hore ha ho letho le fihlelang kelellong ntle le haeba o fetile thalamus." "Bakeng sa monko, u na le kalafo ena ea mantlha pele u hlokomela monko."

Leha ho le joalo, kalafo ena ea mantlha ha se pale feela. Lintho tse ngata tse ka hare le tse kantle li susumetsa tsela eo re bonang monko o itseng ka eona. Mme ha bafuputsi ba ntseng ba eketseha ba fetohela moelelong ona o atisang ho hlokomolohuoa, setšoantšo sa monono se ba monate le ho feta.

Cheese e tlas'a lebitso le leng

Boemong ba mantlha, li-quirks tsa physiology li ka ama kutlo ea hau ea monko. Batho ba bang "ba foufetse" ka lik'hemik'hale tse itseng. Nka mohlala oa asparagus. Batho ba bangata ba hlokomela monko o monate oa sebabole morong oa bona kamora ho ja mahlaka a 'maloa. Empa eseng bohle. Haufinyane, basebetsi-'moho le eena ba 'maloa ba Monell ba tsoang Lundstrom ba tlalehile Chemical Sense, (Vol. 36, No. 1) hore batho ba bang ba lehlohonolo ba nang le tlhaku e le' ngoe ba fetotse DNA ea bona ha ba khone ho fofonela monko ona.

Boemo ba tlala le bona bo ka ama maikutlo a monko. Bafuputsi Univesithing ea Portsmouth UK ba sa tsoa tlaleha ka Chemical Sense hore batho ka kakaretso ba ameha habonolo ha ba utloa tlala ha ba lapile; empa, ho makatsang, li betere hanyane ho fumaneng monko o khethehileng oa lijo kamora ho ja ka botlalo. Phuputso e boetse e fumane hore batho ba nonneng haholo ba ameha haholo ka monko oa lijo ho feta batho ba fokolang.

Moelelo o boetse oa hlokahala. Ho batho ba bangata, monko oa moiteli oa likhomo oa nyonyeha. Empa ho batho ba holetseng mapolasing, moiteli o ka tsosa maikutlo a matla a takatso. Mme ha Maamerika a mangata a sosobanya linko tsa 'ona ka monko oa mahola a leoatle, Majapane a mangata (a holileng ka lehola la leoatle lethathamong) a fumana monko oa ona o ipiletsa. Lundstrom o re: "Phihlelo ea rona ea nakong e fetileng e na le tšusumetso e matla haholo ho kamoo re utloang monko."

Litebello le tsona li na le seabo. Leka sena, Lundstrom o fana ka maikutlo ana: pata chisi e tsofetseng ea Parmesan ka hara mohope ebe o joetsa motsoalle hore motho e mong o e hlatsitse. Ba tla hlaphoheloa ke monko. Empa ba bolelle hore ke chisi e monate, 'me ba tla feta. Ho hlakile hore ho na le ts'ebetso e holimo-limo ea ts'ebetso mosebetsing. O re: "O ka tloha boemong bo botle haholo ho ba bo bobe haholo ka ho fetola lebitso".

Ketsahalo ena e na le moelelo o fetang metlae e sebetsang. Pamela Dalton, PhD, MPH, eo hape e leng setho sa lefapha la thuto e phahameng Monell, o sa tsoa sibolla hore litebello ka monko li ama bophelo ba 'mele. O ile a hlahisa monko oa maiketsetso ho asthmatics, e atisang ho supa kutlo ea monko o monate. O bolelletse halofo ea baithaopi hore monko o ka fokotsa matšoao a asma, ha ba bang kaofela ba nahana hore monko oa lik'hemik'hale o ka mpefatsa matšoao a bona.

Ebile, baithaopi ba ile ba utloa monko oa rosa o tsejoang o se kotsi le ha o le maemong a phahameng. Leha ho le joalo, batho ba neng ba nahana hore monko o ka ba kotsi, ba re ba na le matšoao a asthma kamora ho o fofonela. Seo Dalton a neng a se lebelletse. Se ileng sa mo makatsa ke hore e ne e se kaofela lihloohong tsa bona. Baithaopi ba neng ba lebelletse hore ho hobe ka ho fetesisa ba hlile ba ba le keketseho ea ho ruruha ha matšoafo, athe ba neng ba nahana hore monko o monate o ne o se joalo. Ho makatsang le ho feta ke hore maemo a phahameng a ho ruruha a ile a tsoela pele lihora tse 24. Dalton o hlahisitse lipatlisiso kopanong ea 2010 ea Mokhatlo oa Saense ea Chemoreception ka Mmesa. Dalton o re karabelo ke khatello ea maikutlo. O re: "Rea tseba hore ho na le tsela eo khatello ea maikutlo e ka hlahisang mofuta ona oa ho ruruha." Empa re ile ra makala re sa hlathe koana le koana ha re re tlhahiso e bonolo feela ea seo ba se utloileng e ka ba le phello e joalo. ”

Ha bafuputsi ba shebisisa, ba fumana hore monko o ama maikutlo a rona, temoho, esita le bophelo ba rona. Butle-butle, ba qala ho qaqisa makolopetso.

Bohlokoa ba monko oa 'mele

Sephetho sa bohlokoa sa bafuputsi ba olfaction ke hore ha se monko o mong le o mong o entsoeng o lekana. Monko o mong o hlile o sebetsoa ka tsela e fapaneng ke boko.

Monko oa 'mele, haholoholo, o bonahala e le oa sehlopha sa ona. Phuputsong e phatlalalitsoeng ho Cerebral Cortex (vol. 18, no. 6), Lundstrom o fumane hore boko bo ipapisitse le libaka tse fapaneng ho sebetsana le monko oa 'mele ha ho bapisoa le monko o mong oa letsatsi le letsatsi. O sebelisitse litlhahlobo tsa positron emission tomography ho shebella boko ba basali ba fofonelang mekotla ea baithaopi ba robetseng bosiu bo le bong. Ba ne ba boetse ba nkha lihempe tse koahetsoeng ke monko o fosahetseng oa 'mele.

Litaba tsa liteko li ne li sa tsebe hore na ke mehlala efe ea 'nete le hore na ke efe e seng ea nnete. Leha ho le joalo litlhahlobo li bontšitse seo monko oa 'mele oa nnete o bakile litsela tse fapaneng tsa boko ho fapana le monko oa maiketsetso. Lundstrom e re, 'nete ea' mele e ile ea tima libaka tse haufi le kotara ea bobeli, 'me ea bonesa libaka tse' maloa tsa boko tse neng li sa sebelisoe bakeng sa monko, empa e le ho amohela tšusumetso e tloaelehileng le e tšosang. "Ho bonahala eka monko oa 'mele o sebetsoa ke subnet bokong, mme eseng haholo-holo ke sistimi e ka sehloohong ea monono," Lundstrom oa hlalosa.

Mehleng ea khale, ho lekanya monko oa 'mele ho ne ho hlokahala bakeng sa ho khetha balekane le ho lemoha baratuoa. O re: "Re lumela hore hohle tlholehong monko oa 'mele ona o ile oa khetholloa e le tšusumetso ea bohlokoa, ka hona ba fuoa marang-rang a inehetseng ho a sebetsana."

Le mona, leha ho le joalo, ho na le phapang ka bomong ho utloeng ha motho monko oa 'mele. Mme ho utloahala ha monko ona oa bohlokoa ho ka rala motheo oa puisano ea sechaba. Denise Chen, PhD, setsebi sa kelello Univesithing ea Rice, o ile a etsa tlhahlobo ea T-shirt ea mofufutso, eo a e phatlalalitseng ho Psychological Science (Vol. 20, No. 9). O kopile sehlooho se seng le se seng sa basali ho monya lihempe tse tharo - tse peli tse apereng ke batho bao ba sa ba tsebeng le e 'ngoe e aparoang ke motho eo ba lulang le eena. Chen o fumane hore basali ba khethiloeng ka nepo monko oa motho eo ba lulang le eena ba na le lintlha tse phahameng litekong tsa maikutlo a maikutlo. O phethela ka ho re: "Batho ba mamelang monko oa sechaba haholo ba tsotella maikutlo."

Lefatše le nang le kutlo

Ntle le ho re thusa ho tsamaea le maemo a bophelo sechabeng, monko o ka kopana le pono le molumo ho re thusa ho tsamaea le lefatšeng la nama. Kamano pakeng tsa tatso le monko e tsejoa haholo. Empa ka ho eketsehileng, bo-rasaense ba hlokomela hore monko o tsoakana le ho tsoakana le kutlo e meng ka litsela tse sa lebelloang.

Ho fihlela haufinyane tjena, Lundstrom o re, bo-rasaense ba ithutile mohopolo o mong le o mong ka thoko. Ba sebelisitse lisutu tsa pono ho utloisisa pono, tšusumetso ea kutlo ho utloisisa kutlo, jj. Empa bophelong ba 'nete, likelello tsa rona ha li na letho. Re lula re hlaseloa ke lintlha tsa tlhaiso-leseling tse tsoang likutlong tsohle ka nako e le ngoe. Hang ha bafuputsi ba se ba qalile ho ithuta hore na kutlo e sebetsa joang 'moho, o re: "Re ile ra qala ho hlokomela seo re neng re nahana hore ke' nete bakeng sa kutlo ka 'ngoe." "E kanna eaba seo re neng re nahana hore ke 'nete ka boko, mohlomong ha se' nete ka mor'a tsohle."

Phuputsong ea hajoale, o fumana hore batho ba sebetsana le monko o fapaneng ho latela hore na ba fumana kenyelletso e fe ea kutlo. Ha motho a sheba foto ea rosa e nkha oli ea rosa, ho etsa mohlala, ba nka monko o le monate ebile o le monate ho feta haeba ba fofonela oli ea rose ha ba ntse ba shebile foto. Ea peanut.

Le ha Lundstrom e bonts'itse hore lisebelisoa tsa pono li ama maikutlo a rona a monko, bafuputsi ba bang ba fumane hore se fapaneng le sona ke 'nete: monko o ama bokhoni ba rona ba ho sebetsana le tšusumetso ea pono.

Phuputsong e phatlalalitsoeng ho Current Biology (Vol. 20, No. 15) lehlabuleng le fetileng, Chen le basebetsi-'moho le eena ba ile ba hlahisa litšoantšo tse peli tse fapaneng ka nako e le 'ngoe mahlong a moithuti. Leihlo le leng le ne le sheba letšoao le sa feleng ha leihlo le leng le koetlisoa ka rosa. Tlas'a maemo ana, bafo ba ile ba bona litšoantšo tse peli ka ho fapana, e le 'ngoe ka nako. Ka ho fofonela monko oa lesupa nakong ea liteko, leha ho le joalo, bafo ba ile ba lemoha setšoantšo sa lesupa nako e teletsana. Se fapaneng se etsahetse ha ba utloa monko oa rosa. Chen o re: "Monko o monate o eketsa nako eo setšoantšo se bonahalang."

Alan Hirsch, MD, motsamaisi oa methapo ea kutlo ea Smell & Taste Treatment and Research Foundation e Chicago, le eena o ile a lekola khokahano lipakeng tsa monko o monate le libaka tsa marang-rang. O kopile banna hore ba lekanyetse boima ba mosali oa moithaopi ha a ntse a apere monko o fapaneng kapa a se na monko ho hang. Litlolo tse ling tse nkhang hamonate li ne li se na phello e totobetseng tseleng eo banna ba talimang boima ba hae ka eona. Empa ha a ne a roala monko o monate oa lipalesa le linoko tse nkhang hamonate, banna ba ile ba mo ahlola hore o boima ba liponto tse 4 ka bobebe, ka karolelano. Ho khahlisang le ho feta ke hore banna ba hlalositseng monko o monate oa lipalesa e le o khahlisang ba lemohile hore o bobebe ka liponto tse 12.

Phuputsong e amanang, Hirsch o fumane seo baithaopi ba neng ba fofonela monko oa litholoana tsa morara ba ahlotse basali ho feta lilemo tse hlano hore li ne li hlile li le joalo, ha monko oa morara le likomkomere o ne o sena phello molemong oa lilemo. Ha ho tsejoe hantle hore na hobaneng tholoana ea morara e bile le phello e matla joalo. Phihlelo ea baithaopi ba nakong e fetileng ka monko oa litlamunu e kanna ea ba le seabo, ho fana ka maikutlo a Hirsch, kapa monko oa litholoana tsa morara o ne o ka bonahala o le matla ho feta monko o monate oa morara le likomkomere. Ho hlakileng, leha ho le joalo, ke hore Litlolo tse nkhang hamonate li fetisa tlhaiso-leseling e ngata - 'nete kapa che - e re thusang ho etsa likahlolo ka lefatše le re potileng. O re: "Monko o re ama ka linako tsohle, ebang rea o tseba kapa che."

Lithuto tse joalo li ntse li qala ho senola liphiri tsa monko. "Olfaction ke tšimo e nyane haholo," ho bolela Chen. Ha ho bapisoa le ho bona le ho utloa, ha ho utloisisoe hantle. Bonneteng, boholo ba batho ke libōpuoa tse bonoang. Leha ho le joalo bafuputsi ba makhabane ba bonahala ba lumela seo nko e kholo ho feta kamoo batho ba bangata ba nahanang.

Hape ke sesebelisoa se setle sa ho ithuta ka boko ka kakaretso, Chen o re, ka bobeli ka metso ea eona ea khale le ka lebaka la tsela e ikhethileng eo ka eona leseli la monko le tsoang likarolong tse ngata tse khahlang tsa boko. O re: "Olfaction ke sesebelisoa se setle sa ho ithuta mesebetsi le mekhoa ea ts'ebetso ea kutlo, le hore na e amana joang le lintho tse joalo ka maikutlo, boits'oaro le boits'oaro ba sechaba."

Ho hlakile hore ho na le lintho tse ngata tseo u ka ithutang tsona. Ha ho tluoa ho utulloeng sephiri sa monkoe, re ile ra hula hanngoe feela.

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest